Như trong bài “Xác định rõ nguồn lực của gia đình”, thời gian đào tạo đại học kéo dài từ 4-5 năm. Do vậy các ngành sẽ thay đổi rất nhiều trong vòng 2-5 năm tới. Có những ngành hiện tại rất tốt nhưng trong tương lai sẽ thay đổi rất nhiều theo chiều hướng xấu. Ví dụ cụ thể trong năm 2013 là ngành ngân hàng, chứng khoán và địa ốc. Ngược lại có những ngành phát triển rất nhanh trong tương lai mặc dù trong hiện tại chỉ là những ngành bình thường.
Cha mẹ có thể giúp các em học sinh một cách thiết thực thông qua nghiên cứu kỹ các xu hướng nghề nghiệp trong tương lai. Các điểm gợi ý sau có thể giúp cha mẹ định hướng nghề nghiệp cho các em học sinh.
Đánh giá cơ hội nghề nghiệp tại tất cả các mức độ: Trên thực tế, không phải bất kỳ ai sinh ra cũng làm giám đốc, kỹ sư hoặc bác sỹ. Cũng như vậy, xã hội phát triển luôn luôn đòi hỏi người lao động tại mọi cấp độ từ đại học, cao đẳng, trung cấp, nghề và các nghề đơn giản (yêu cầu lớp 12 ). Khi đánh giá nhu cầu nghề nghiệp, cha mẹ nên xem xét toàn bộ nhu cầu tại tất cả các cấp độ. Ví dụ một bạn tốt nghiệp trung cấp rất khó xin việc làm nhân viên văn phòng. Tuy nhiên nếu bạn đấy được định hướng trở thành nhân viên bán hàng tại cửa hàng chuyên nghiệp,bạn đấy có thể có mức lương rất tốt trong vòng 3-4 năm. Cha mẹ cần nhìn nhận rất thực tế và thực dụng về năng lực, tính cách và hoàn cảnh nguồn lực của gia đình để lựa chọn các mức độ cho con em. Một gia đình có mức thu nhập trung bình và con em có lực học vừa phải. Chương trình cao đẳng nghề có thể là lựa chọn thông minh vì sau 24 tháng, con em có thể đi làm ngay và có thu nhập.
Xem xét các dự báo nguồn nhân lực: dự báo nguồn nhân lực do các đơn vị thuộc nhà nước thực hiện dựa trên các nghiên cứu khoa học và thăm dò thông tin chi tiết từ các doanh nghiệp trực tiếp sử dụng lao động. Các thông tin này có độ tin cậy cao. Ngoài ra các thông tin này còn hoàn toàn mang tính chất miễn phí giúp cho xã hội định hướng phát triển nghề nghiệp. Các quý vị phụ huynh có thể tham khảo dự báo nguồn nhân lực do Trung tâm dự báo nhu cầu nhân lực và thông tin thị trường lao động TP HCM thực hiện hàng năm.
Đánh giá nhu cầu nhân lực tại các địa phương khác nhau: Các ngành nghề phân bổ không đều trong các địa phương. Tùy theo các yếu tố tự nhiên và các chương trình đầu tư phát triển của chính phủ, các tỉnh sẽ có các yêu cầu nhân lực khác nhau. Ví dụ trong vài năm tới,các địa phương như Phan Thiết, Hạ Long, Phú Quốc, Côn Đảo … sẽ có nhu cầu rất lớn về ngành du lịch. Tương tự như vậy, các tỉnh Tiền Giang, Bến Tre, Long An sẽ có nhu cầu nhân lực lớn do cơ sở hạ tầng hoàn chỉnh và các nhà máy đầu tư phát triển.
Đánh giá cơ hội nghề nghiệp qua định hướng kinh tế vĩ mô: Các định hướng kinh tế vĩ mô của nhà nước hoặc các chương trình phát triển kinh tế trọng điểm ảnh hưởng rất nhiều tới cơ hội nghề nghiệp trung và dài hạn. Ngoài các định hướng kinh tế vĩ mô của nhà nước, các phụ huynh cần chú ý tới các định hướng phát triển của các tập đoàn kinh tế lớn tại Việt Nam. Ví dụ Vinamilk và Viettel có các định hướng phát triển kinh doanh rất hiệu quả. Điều có có nghĩa là các ngành nghề liên quan tới các lĩnh vực kinh doanh của Vinamilk và Viettel sẽ có cơ hội trong tương lai. Các thông tin này có rất nhiều trên các báo chí kinh tế như Nhịp cầu đầu tư, thời báo kinh tế sài gòn, báo đầu tư và các báo thông thường khác. Các phụ huynh có thể đọc và phân tích các ảnh hưởng từ các định hướng kinh tế vĩ mô
Đánh giá cơ hội nghề nghiệp dựa trên các lợi thế cạnh tranh của Việt Nam: Kinh tế của quốc gia cần hòa nhập với nền kinh tế quốc tế. Các ngành có lợi thế cạnh tranh Việt nam sẽ có tương lai khi đầu ra các ngành này tập trung cho nền kinh tế thế giới. Các ngành như gia công phần mềm, thủy sản, chế biến nông sản, dệt may v/v là những ngành trọng điểm của Việt Nam hòa nhập với kinh tế thế giới. Các ngành, nghề liên quan tới các lĩnh vực này sẽ có tương lai phát triển dài hạn.
Đánh giá cơ hội nghề nghiệp dựa trên sự thay đổi nền kinh tế: động lực phát triển xã hội thay đổi từ nông nghiệp, sản xuất, tri thức và đang tiến tới sáng tạo. Nền kinh tế Việt Nam đang có những sự thay đổi từ nông nghiệp chuyển sang sản xuất bắt đầu từ những năm 90 của thế kỷ 20. Hiện tại kinh tế Việt Nam dần chuyển từ sản xuất sang tri thức và sáng tạo. Vì vậy những nghề nghiệp thuộc tri thức và sáng tạo sẽ phát triển tốt trong thời gian tới.
Đánh giá cơ hội nghề nghiệp dựa trên thay đổi của xã hội: Các yếu tố xã hội quyết định rất nhiều tới nhu cầu nghề nghiệp. Các yếu tố xã hội quan trọng như hiện trạng di dân từ nông thôn tới thành thị, phần trăm dân số trẻ dưới 30 tuổi chiếm đa số, tốc độ đô thị hóa v/v đã tạo ra nhiều ngành nghề mới và đồng thời ảnh hưởng tới những ngành nghề cũ. Xu hướng của nền kinh tế chuyển dần sang các ngành dịch vụ.
Cơ hội nghề nghiệp các ngành nách- niche jobs: Các ngành nách việc làm thường có các nhu cầu nhỏ và khó nhận ra trong hoạch định nghề nghiệp. Tuy nhiên các ngành nách này thường có mức thu nhập hấp dẫn. Đặc trưng của các ngành nách đó là rất khó có trường lớp đào tạo trên thị trường. Đa phần các ngành nách người lao động cần phải tự học và cập nhật kiến thức. Một số ngành nách tiêu biểu ví dụ chăm sóc thú cưng, diễn viên đóng thế, DJ.
Xác định ngành nghề phát triển tương lai rất quan trọng. Các phụ huynh cần nghiên cứu kỹ các gợi ý trên để xác định những lựa chọn nghề nghiệp cho con em trong kỳ thi đại học, cao đẳng sắp tới.
Vũ Tuấn Anh
Giám đốc trung tâm phát triển hướng nghiệpUnistar
Các bài viết hướng nghiệp tại http://unistar.edu.vn/huong-nghiep.html nằm trong chương trình hướng nghiệp cho cộng đồng tài trợ bởi trung tâm hướng nghiệp cộng đồng Unistar và Viện Quản Lý Việt Nam.
