Charles Ponzi và vụ lừa thế kỷ ‘tiền đổi tiền’

Chú thích ảnh
Charles Ponzi từng thụ án tù ở cả Canada và Mỹ trước khi thực hiện vụ lừa đảo khét tiếng. Ảnh: Thư viện Boston

Năm 1920, Charles Ponzi đã lừa đảo của người dân Boston số tiền 15 triệu USD chỉ trong 8 tháng. Ponzi hứa hẹn trả lãi bằng 50 % vốn cho những nhà đầu tư chỉ trong 45 ngày. Nhưng ở đầu cuối vụ lừa đảo đã bị vạch trần, đẩy Ponzi vào tù và tên hắn ta đi vào “ biên niên sử ” tội phạm. Đây không phải là lần tiên phong Charles Ponzi bất tuân pháp luật, nhưng nó là thứ khiến tên tuổi hắn ta trở nên nổi tiếng trong lịch sử dân tộc .
Sinh ra ở Parma, Italy, vào năm 1883, Ponzi công bố đã theo học Đại học Rome La Sapienza nhưng không khi nào tốt nghiệp. “ Trong những ngày học ĐH, tôi được gọi là kẻ tiêu tốn bạt mạng ”, Ponzi từng nói với tờ New York Times. “ Đó là lúc tôi rơi vào thời kỳ bấp bênh trong cuộc sống của một chàng trai trẻ khi tiêu tiền có vẻ như là điều mê hoặc nhất trên Trái Đất ” .
Sau khi hết tiền, Ponzi lên đường di cư sang Mỹ vào năm 1903. Trong hành trình dài vượt Đại Tây Dương trên con tàu S.S Vancouver, Ponzi đã nướng vào sới bạc hầu hết số tiền còn lại của mình. “ Tôi đã hạ cánh ở quốc gia này với 2,5 USD tiền mặt và 1 triệu USD kỳ vọng ”, Charles Ponzi nói .

Ở vùng đất của cơ hội, hắn ta làm đủ nghề, từ bán rong trái cây, rửa bát thuê, rồi tới Canada làm nhân viên ngân hàng và cuối cùng là một kẻ mưu mô như những gì cả thế giới chứng kiến.

Chú thích ảnh
Ponzi đã lừa được 40.000 người trong mô hình “lấy mỡ nó rán nó. Ảnh: Thư viện Boston

Tất nhiên, Ponzi không phải là một tên tội phạm non nớt. Năm 1907, công an Canada đã bắt hắn ta vì tội làm trá hình séc. Hắn thụ án 3 năm trong một nhà tù ở Quebec. Sau khi ra tù, Ponzi thử sức mình với một kế hoạch khác. Lần này, hắn ta đã buôn lậu 5 người nhập cư Ý qua biên giới Mỹ. Nhưng một lần nữa, Ponzi lại bị công an bắt và “ bóc lịch ” thêm 2 năm trong một nhà tù ở Atlanta .
Vào tháng 8/1919, nguồn “ cảm hứng mới ” ập đến khi Ponzi mở lá thư của một phóng viên báo chí về kinh doanh thương mại người Tây Ban Nha. Bên trong thư, hắn ta nhìn thấy một tờ giấy được gọi là phiếu trả lời quốc tế ( IRC ) .
Thương Mại Dịch Vụ bưu chính, vào thời gian đó, đã sử dụng những phiếu trả lời quốc tế được cho phép người gửi bưu chính giao dịch thanh toán trước phí tem cho người nhận để gửi thư trả lời. Người nhận sẽ lấy phiếu đó đến một bưu điện địa phương và đổi lấy tem bưu chính bằng đường hàng không ưu tiên để gửi thư hồi âm .

Sau chiến tranh thế giới thứ I, Mỹ là nước duy nhất có giá trị tiền tệ ổn định so với vàng, trong khi các nước châu Âu khác thì tiền tệ mất giá rất nhiều do in tiền để chi tiêu quân sự. Theo đó, trên lý thuyết, IRC mua ở bên ngoài nước Mỹ, sử dụng đồng tiền châu Âu, có thể đổi ra nhiều tiền mặt hơn tại Mỹ: Một người mua phiếu IRC ở Tây Ban Nha, có thể bán ra ở Mỹ với lợi nhuận khoảng 10%. Ponzi quyết định khai thác điều này. Hắn ta thuê các đại lí mua phiếu hồi đáp quốc tế giá rẻ ở các quốc gia khác và gửi tới Mỹ. Sau đó, ông sẽ đổi lấy tem và bán lại để kiếm lời. Kiểu trao đổi này được coi là một khoản đầu cơ chênh lệch, không phải là hành vi bất hợp pháp. Nhưng rồi Ponzi trở nên tham lam và mở rộng động cơ của mình.

Chú thích ảnh
Một phiếu hồi đáp quốc tế do Anh phát hành.

Dưới cái bóng công ty do mình quản lý và điều hành – Công ty Giao dịch Chứng khoán, hắn ta cam kết trả lãi là 50 % số tiền cho những nhà đầu tư trong vòng 45 ngày hoặc 100 % trong 90 ngày. Do thành công xuất sắc trước đó ở quy mô tem bưu chính, những nhà đầu tư ngay lập tức bị lôi cuốn. Nhưng thay vì thực sự góp vốn đầu tư tiền, Ponzi chỉ dùng tiền của chính những nhà đầu tư để chi trả hoa hồng khổng lồ cho họ và nói với những nhà đầu tư rằng họ đã kiếm được lợi nhuân .
Cứ như vậy, trong vòng 6 tháng, Ponzi đã thuyết phục khoảng chừng 20.000 người góp vốn đầu tư cho hắn 10 triệu USD. Ponzi mở văn phòng tại New Jersey và Maine. Cuối cùng sau khi lôi cuốn hơn 40.000 nhà đầu tư, Ponzi đã biến mình thành một triệu phú sau chưa đầy nửa năm .

Ngày 24/7/1920, tờ Bưu điện Boston đăng trên trang nhất bài báo về Charles Ponzi. Dòng tít tuyên bố: “Tiền đổi tiền trong 2 tháng; 50% tiền lãi trả trong 45 ngày – Hàng ngàn nhà đầu tư”. Trong bài báo, Ponzi miêu tả mình là một người đàn ông hào phóng, giàu có. “Tôi không có hứng thú gì với việc tiêu tiền cho bản thân. Sau khi kiếm được 1 triệu USD đầu tiên, tôi chi hơn cả 1 triệu để cố gắng làm điều tốt đẹp cho thế giới”. Bài báo ước tính Ponzi sở hữu tài sản hơn 8,5 triệu USD (thời đó).

Hai ngày sau, một loạt nhà đầu tư Open bên ngoài văn phòng của Ponzi. “ Hy vọng và lòng tham hoàn toàn có thể đọc được trên vẻ mặt tổng thể mọi người ”, sau này Ponzi viết trong cuốn tự truyện của mình. “ Điên rồ, điên rồ tiền tài, loại điên rồ tồi tệ nhất, phản chiếu trong đôi mắt họ ! ” .
Chú thích ảnh
Ponzi và vợ là Rose Gnecco Ponzi. Ảnh: Getty Images

Ponzi tự diễn đạt mình là “ thầy phù thủy ”, hoàn toàn có thể biến một người ăn xin trở thành triệu phú chỉ sau một đêm ! Y chiếm hữu một biệt thự nghỉ dưỡng 12 phòng, nhiều xe sang gồm có một chiếc limo đặt riêng và cô vợ trẻ xinh đẹp đeo đầy trang sức đẹp kim cương .
Mặc dù nhiều người đã thiếu tín nhiệm, nhưng ngay cả những kẻ lừa đảo khác cũng không hề hiểu đúng chuẩn quy mô kinh doanh thương mại của Ponzi là gì. William Miller, người từng lừa đảo hơn 1 triệu USD từ những nhà đầu tư vào năm 1899, nói với tờ Bưu điện Boston : “ Tôi hoàn toàn có thể khá đần độn, nhưng tôi không hề hiểu làm thế nào Ponzi kiếm được nhiều tiền như vậy trong một thời hạn ngắn ” .