Tóm Tắt
Đặc điểm chung ngành rêu
Rêu là một trong những ngành Thực vật bậc cao tiên phong có cấu trúc rất đơn thuần. Những đại diện thay mặt thấp của chúng khung hình còn có dạng tản, những đại diện thay mặt phức tạp hơn khung hình đã phân hóa thành thân và lá, nhưng chưa có rễ thật, mà chỉ có rễ giả đơn hoặc đa bào, tức là những lông hút để giữ cây và hút nước, chưa có mô dẫn .
Chính vì sự phân hóa các mô dẫn và mô cơ bản của Rêu còn sơ khai, do đó chúng ít thích nghi với đời sống ở cạn.
Trong quy trình tăng trưởng, thể giao tử chiếm lợi thế. Cây trưởng thành ở trên đó mang cơ quan sinh sản hữu tính là hùng cơ ( túi tinh ) và noãn cơ ( túi noãn ). Thể bào tử tăng trưởng từ phôi và nằm trên thể giao tử, thường gồm 3 phần : bào tử nang ( túi bào tử ), cuống và chân ( một số ít sách gọi chung cả 3 phần này là thể mang túi ). Sự thụ tinh hoàn toàn nhờ nước .
Về mặt nguồn gốc, có người cho rêu bắt nguồn từ tảo, hoàn toàn có thể là tảo lục, theo hướng thích nghi với đời sống ở cạn ( sinh sản bằng bào tử ) nhưng vẫn còn nhiều quan hệ với thiên nhiên và môi trường nước như tảo ( thụ tinh nhờ nước ). Nhưng theo quan điểm của Takhtajan thì Rêu hoàn toàn có thể đi ra từ Dương xỉ trần theo hướng tiêu giảm Thể bào tử cùng với mạng lưới hệ thống dẫn ở một số ít loài Rêu có sự phân nhánh đôi của khung hình, giống như ở Dương xỉ trần .
Phân loại ngành rêu
Ngành Rêu được chia ra làm ba lớp : lớp Rêu sừng, lớp Rêu tản và lớp Rêu .
a. Lớp rêu sừng
Cơ thể là một bản dẹp màu lục, mặt dưới có rễ giả để bám vào đất ẩm Trong tế bào chứa từ 1 – 2 lạp với hạch lạp bột giống như tảo .
Hùng cơ được tăng trưởng từ những tế bào hạ bì ở mặt sống lưng của Thể giao tử. Noãn cơ luôn luôn nằm sâu trong Thể giao tử. Thể bào tử dài tới 6 – 15 cm, khi chín nứt thành hai mảnh dọc tách ra giống như 2 cái sừng ( do đó có tên là Rêu sừng ) .
Ở nước ta gặp vài loài của giống Anthoceros như A. fuscus, A. lamellis – porus, A.brunneae, A.erectus, A.tonk – inensis ( Vũ văn chuyên, 1991 ) .
b. Lớp rêu tản
Cơ thể sinh dưỡng cũng dạng tản, cấu trúc mặt sống lưng và mặt bụng khác nhau, chỉ 1 số ít ít phân hóa thành thân lá. Có sinh sản dinh dưỡng và sinh sản hữu tính .
Ðại diện nổi bật của lớp là bộ Rêu tản ( Marchantiales ). Bộ này gồm khoảng chừng 453 loài thuộc 33 giống và được xếp vào 12 họ. Ðại diện đã được điều tra và nghiên cứu kỹ là cây là Rêu tản ( Marchantia polymorpha L. ), thường ở chỗ ẩm, bờ sông, bờ suối, chân tường ẩm … Cơ thể sinh dưõng ( Thể giao tử ) là một tản lớn hình bản mỏng dính, màu lục tối, phân nhánh đôi, phần giữa tản dày gồm vài lớp tế bào tạo thành “ gân ” giữa chạy dọc theo tản. Phía cuối mỗi nhánh của tản có một chỗ lõm chứa điểm sinh trưởng. Nhờ điểm sinh trưởng mà tản tăng trưởng theo chiều dài. Mặt trên có vô số những lổ nhỏ li ti làm trách nhiệm của khí khẩu ( tuy cấu trúc còn đơn thuần ). Mặt dưới tiếp xúc với đất mang nhiều rễ giả đơn bào mọc ra từ những tế bào biểu bì dưới và một số ít vảy bụng mỏng dính màu tím hoặc nâu tăng trưởng ở vùng gân giữa, xếp khít nhau và cả hai bên gân cũng có hai hàng vảy bụng .
Cắt ngang tản, từ mặt trên xuống mặt dưới có cấu tạo như sau: một lớp tế bào biểu bì xen lẫn với các lổ khí gồm 16 tế bào xếp chồng lên nhau thành 4 dãy ở chung quanh lổ, bên dưới là phòng khí. Dưới lớp tế bào biểu bì là các tế bào chứa diệp lục làm nhiệm vụ quang hợp, tiếp đến một vài lớp tế bào mô mềm lớn, dự trữ tinh bột và dầu. Mặt dưới là biểu bì dưới, từ đó mọc ra các rễ giả và các vảy.
Xem thêm: 5 “bí mật” của Thái Từ Khôn
Rêu tản sinh sản sinh dưỡng bằng truyền thể, nằm trong những chén truyền thể, thấy ở mặt trên của tản. Truyền thể là một khối tế bào màu lục, hình bản dẹp chia 2 thùy, còn chén truyền thể là một vảy mỏng dính hình chén. Truyền thể được phát tán ra ngoài sẽ nảy mầm thành một tản mới .
Về sinh sản hữu tính, ở Rêu tản cơ quan sinh sản đực ( hùng cơ ) và cái ( noãn cơ ) đều nằm trên những thể hình sao có cuống dài gọi là chụp, mọc ra từ đầu những tản đực và tản cái riêng không liên quan gì đến nhau ( Rêu tản là loài khác gốc-biệt chu ) .
Chụp đực mang hùng cơ nằm trong những khoang ở phía trên. Hùng cơ hình trứng, trong chứa nhiều tế bào sinh tinh trùng, tinh trùng 2 roi. Dưới kính hiển vi quang học, ở lát cắt ngang thì hùng cơ có hình dạng giống như cái vợt cầu lông với mỗi ô tương ứng là một tế bào sinh tinh trùng. Chụp cái có nhiều múi xẻ sâu, mang những noãn cơ nằm trong lớp màng ở mặt dưới. Túi noãn hình chai có phần bụng mang noãn cầu và phần cổ hẹp gồm những tế bào rãnh cổ sau hóa nhầy, có trách nhiệm dẫn đường cho tinh trùng vào thụ tinh với noãn cầu .
Sau thụ tinh, hợp tử tăng trưởng thành phôi, rồi thành thể bào tử. Thể bào tử có phần chân đâm vào chụp cái để hút chất dinh dưỡng, tiếp đến một cuống ngắn và tận cùng là một túi bào tử hình trứng. Lúc đầu thể bào tử vẫn còn ở trong túi noãn cũ, về sau lớn lên sẽ xé rách nát vách túi noãn. Túi bào tử chứa những tế bào sau sẽ phân thành 2 nhóm : 1 số ít phân loại giảm nhiễm để cho những bào tử đơn bội, còn 1 số ít khác thì tăng trưởng thành những sợi đàn hồi ( sợi đàn ty ) nằm xen lẫn với những bào tử, sợi đàn hồi có công dụng phát tán những bào tử .
Rơi trên đất ẩm, bào tử nẩy mầm thành sợi cấp một, mỗi sợi sẽ tăng trưởng thành một rêu tản mới .
Như vậy ở rêu tản, hiện tượng kỳ lạ xen kẻ thế hệ rất rõ, và lợi thế thuộc thế hệ đơn bội ( tức Thể giao tử ) .
c. Lớp rêu ( Bryopida )
Khác với Rêu tản, ở Rêu khung hình đã phân hóa thành thân, lá. Thân thường đơn hay phân nhánh : lá nhỏ gồm một lớp tế bào, lá xếp xoắn ốc và mọc sít nhau ở đỉnh thân ; có rễ giả đa bào. Hùng cơ và noãn cơ thường nằm ở ngọn thân. Trong bào tử nang không có những sợi đàn hồi, mở bằng nắp đậy hoặc những mảnh van, ở giữa bào tử nang thường có một cột gọi là trụ, bao quanh trụ là khoan chứa những bào tử .
Rêu là lớp khá lớn có trên 14.000 loài phân bổ khắp nơi .
Một vài đại diện thay mặt :
– Rêu nuớc ( Sphagnum cuspidatulum C.M ), thuộc Bộ Rêu nước ( Sphagnales ), gặp ở Sapa. Thuộc giống Sphagnum có trên 300 loài mang đặc thù chung là lá gồm một tế bào có gân giữa tế bào lá có hai loại : một loại nhỏ có diệp lục bao quanh những tế bào to hơn không có diệp lục, trong chứa đầy nước. Thân có cấu trúc đơn thuần, lớp tế bào ở ngoài cùng cũng chứa nước .
Các loài của giống Rêu nước phân bổ thoáng rộng ở vùng ôn đới và hàn đới Bắc bán cầu, ở vùng nhiệt đới gió mùa chỉ gặp trên hồ vùng núi cao .
– Rêu than hay Rêu tường ( Funaria hygrometria Hedw ), thuộc Bộ Rêu ( Bryales ) thường mọc ở trên tường. Lá có một đường gân giữa do những tế bào dài xếp xít nhau. Cuống của thể bào tử cong ở ngọn. Bào tử nang mở bằng một vòng nứt ngang ở trên làm thành một cái nắp. Khi bào tử nang chín, nắp rơi ra, để lộ một vòng lổ nhỏ được che đậy bằng những vẩy hình lưỡi gà ( gọi là lông răng ), khi lông răng quăn ngược lên những bào tử được phóng thích ra ngoài. Phía bên ngoài nắp bào tử nang còn mang một cái chụp là di tích lịch sử của vách noãn cơ cũ .
Nhìn chung ngành Rêu là một ngành tiến hóa thấp, chúng xuất hiện khá sớm, nhiều đại diện nhìn thấy ở kỷ Pecmơ và kỷ Than đá. Trong ngành, lớp Rêu sừng thấp hơn cả, gần gũi nhiều với tảo. Tiếp đó là lớp Rêu tản rồi đến lớp Rêu có đặc điểm hình thái tiến hóa hơn cả (nhưng thân vẫn chưa có bó mạch). Ðây là một nhánh đặc biệt trong thang tiến hóa chung không tiến hóa cao hơn nữa, và không phải là tổ tiên của thực vật sau này.
( Tài liệu tìm hiểu thêm : Giáo trình Sinh thái Thủy sinh vật )
Source: https://final-blade.com
Category: Kiến thức Internet
